…En de Kubus die rond bleek (Impressie uitreiking BNA-Kubus en Architectendag 2018)
De poëzie van Eric Vloeimans’ trompetgeluid bij de video van het Mecanoo oeuvre – alweer poëzie – was nog maar net weggeëbd, toen The New Farm begon te trillen onder het applaus. De apotheose was daar. Na een dag vol denken en doen rond ‘Alles is grondstof’ was niet alleen Francine Houben met de BNA-Kubus uit handen van Hedy d’Ancona geëerd, maar de hele architectuur op de BNA Architectendag 2018 weer teruggebracht tot zijn centrale focus: iets betekenen voor mensen en daarmee voor de samenleving.
De BNA Architectendag 2018 begon eigenlijk juist niet bij de mens, maar bij de techniek. Keynote Kasper Guldager Jensen zette de ruim 250 architecten op scherp met zijn best circulair practices van vooral zijn gerenommeerde bureau 3XN, terwijl bij de start de andere keynote Hendrik-Jan Grievink van Next Nature Network in een wervelende show zijn gehoor al langs zijn visie op de relatie tussen natuur en techniek had geleid. Met als zijn kwintessens: natuur is alles dat niet onder controle is. En dat technologie deel van onze natuur kan worden. Van onze menselijke natuur. Daarmee kwam het haakje met de architectuur tot leven. De oncontroleerbare systemen, steden en andere ‘man-made’ fenomenen zijn natuurlijk deel van de ecologie van de architectuur.
Het maakte de overgang naar de op grondstoffen en ‘mens’ gerichte workshops niet minder zacht. Wel heel letterlijk in de biomimicry workshop van Geanne van Arkel, waar leren van de natuur letterlijk in een duurzaam perspectief werd geplaatst. Maar ook in de andere reeks van presentaties stond het beter benutten en kijken naar natuur en materiaal centraal, tot aan de mens toe. Dat laatste was bij ‘teammining’ letterlijk aan de orde. Een enorme urgentie in de architectenbranche om het beste uit je mensen, je kapitaal te halen in een eigentijdse setting. Hoe doe je dat? En wat betekent dit voor de klassieke beoordelingsgesprekken? Afschaffen, zei één van de architecten. Stimuleer medewerkers om weg te gaan, was een andere prikkelende stelling. Iets wat mutatis mutandis in de BNA-sessie onder leiding van Nathalie de Vries nog ter sprake kwam: vrouwen zijn nodig voor een open, inclusieve branche. Het mening mijnen leverde daar veel instemming op, nu nog samen aanpakken.
In de andere sessies werd duidelijk dat de branche op weg is aan ‘branchemining’ te doen. Haal niet alleen het beste uit je mensen, maar benut de bestaande grondstoffen (Urban Mining Collective), richt je kennis goed en via open systemen in (CIVIC met ‘Lexicon Energie&Architectuur) en gebruik de ‘orkaan aan innovaties’ om als ontwerpbranche je kans te pakken in circulair ontwerpen (Studio NineDots). Er is nieuw en ook zakelijk activisme om ook vanuit onze hoek bij te dragen aan de giga-opgaven die voor ons liggen. Arie van der Neut deed staande tussen de vele geïnteresseerden een bijna emotionele oproep: doe mee!
People, place, purpose, poetry
En toen was het tijd om in een ‘fenomenale show’ (Adri Duijvestein) de grande dame van de Nederlandse architectuur te eren. Juryvoorzitter Joost Ector blikte al vooruit ‘the best is yet to come’, lofredenaar Hubert-Jan Henket corrigeerde het beeld van modernisme, plaatste Francine in een rijke traditie en voegde aan Mecanoo’s triple ‘people, place, purpose’ de p van poëzie – ja, daar is ze -toe. En haar als ‘poëtisch Modernist’ doopte. Nadat oud-minister Hedy d’Ancona – gestoken in een heuse trui met kubussen – haar gebruiker oriëntatie had geprezen, haar flexibiliteit en dienstbaarheid – ‘eigenschappen die bovenop de sterke vrouwelijke eigenschappen komen – kwam het kleinood van zilver en plexiglas in handen van de winnares.
Waarna Francine een speech met eerbetoon aan haar moeder liet volgen, zo mooi en indringend, dat de zakdoekjes even nodig waren. Geflankeerd door haar zus droeg zij de kubus op aan Mieke Capetti, haar moeder. Eric Vloeimans’ ode op trompet volgde daarna.
Het publiek kon naar huis met de constatering dat op de kubus eigenlijk altijd een bol rust, op de ratio de natuur en de mens. Dit kunstwerk stond in de tuin van Goethe in Weimar. ‘Humanist ten voeten uit’ Francine Houben heeft haar vakgenoten getoond de kunst van het vruchtbare raakvlak vinden van bol en kubus, meester te zijn. Het werd nog laat en gezellig.