JAZZ met LEVS

Op 11 juli jl. mocht ik architectenbureau LEVS op hun dertigjarig jubileum toespreken in de spectaculaire gebiedsontwikkeling Cruquius. Het werd een verhaal over vakmanschap, maatschappelijke meerwaarde en ook gewoon lef. “Architectuur en ondernemerschap uitgevoerd als een soort jazz. Veel vrijheid en kwaliteit”

“Allereerst van harte gefeliciteerd met jullie dertigste verjaardag. Met veel passie en betrokkenheid hebben jullie een prachtbureau opgebouwd, met een dito oeuvre.

Toen Adriaan mij vroeg om een kort praatje te houden, ‘kort’ vooral, omdat ‘geen woorden maar daden’ bij hen hoort. Althans, meestal. Ik vind het een eer en ook gewoon leuk hier te mogen staan, bij een bureau met zo’n oeuvre en reputatie. En LEVS is een bureau dat zich ook genereus gedraagt: begrijpt dat solidariteit met elkaar betekent dat je naast kritisch ook actief moet zijn, bijvoorbeeld met de BNA, waar ze met zetels in zowel in ledenraad als bestuur veel hebben bijdragen.

Of ik ‘iets over de branche’ wilde zeggen, vroeg Adriaan. En over LEVS natuurlijk. In 5 minuten, of ietsje meer. Waarom ik? Enfin, Adriaan is behalve een gedreven architect ook een gepassioneerd fietser. Net als ik. En als Wienke Bodewes, de andere spreker. U begrijpt, hier zit een rood draadje. Ik kom er zo op terug.

Woelingen en wederopstanding

Maar eerst LEVS en die Branche. In de afgelopen decennia heeft LEVS de woelingen in de branche van nabij meegemaakt en ondergaan. Kinderen van de jaren ’60 die begonnen tijdens de jaren 80 crisis. ‘Wat is er toen vaak beroerde architectuur neergezet. Kwantiteit, geen kwaliteit. Rijp voor de sloop’, zei Marianne meer dan eens. Terecht. En juist die passie en klacht kon zij, met Jurriaan en Adriaan in de recente Crisis der crisissen weer van stal halen. Met Jur de creatieve vakman, die vanuit het materiaal een gebouw kan maken, met Adriaan de verbeelder en verbinder van schalen.

Even een citaatje: “met de baksteenhoogte van 71 mm in het Normalformat en de toepassing van een dubbel halfsteensverband komen de gebouwen kloeker over, passend bij de stedelijke Zuidas”. Over het verbinden van schalen. Van 71 mm tot de Zuidas! En dan Marianne die al ontwerpend ook graag het verhaal vertelt. Desnoods twee keer. En verder als ondernemer en bestuurder in hart en nieren ook maatschappelijk meerwaarde creëert. Daar hebben we als BNA veel van geprofiteerd. Kortom: een mooi stel.

Je ziet dat de branche uit deze crisis ook weer anders is gekomen. Even los van vakinhoudelijke overwegingen, les 1 was: het ondernemerschap was niet op orde. Les nummer 2; de maatschappelijke rol en positie was vervaagd en les nummer 3: we waren in de bouw de aansluiting op de gebruiker – zeg maar: klant – een beetje kwijt. Het bijzondere is dat LEVS daar dan ook wat mee doet.

Drie-eenheid

Te midden van al het maatschappelijke en economische geweld over rol en positie van de architect, tarieven, aanbestedingen en wat dies meer zij, kom ik dan bij jullie. Een drie-eenheid van vakmanschap by nature, maatschappelijkheid by nurture en ondernemerschap by destiny. En dat dan uitgevoerd als een soort jazz. Veel vrijheid en kwaliteit. Ik vermoed overal de sporen van Joop van Stigt, van Marianne’s creatieve, muzikale pa en het doorzettingsvermogen van Adriaans’ fietsende vader. En van sterke, bijzondere moeders.

LEVS is voor mij een soort gidsfossiel of rolmodel van het antwoord op de hedendaagse gelaagde crisis. Wat daarin alles overstijgt is mijns inziens die enorme betrokkenheid bij de samenleving, bij het collectief en bij mensen, vooral ook mensen die het minder hebben. En daar dan iets extra’s iets moois voor doen. Dan moet je lef hebben, in deze tijd.

Die maatschappelijke betrokkenheid van creatievelingen maakt het vak enorm actueel en relevant. Of het nou Jurriaans’ projecten in Mali betreft of Marianne’s voorliefde voor de Braziliaanse architecte Lina Bo Bardi in plaats van Zaha HAdid, het werk van LEVS is ervan doordesemd. En daarmee raken jullie ook iets dat weer aan de orde van de dag is.

Kim Putters – directeur van het SCP – schreef het boekje Veenbrand, over de toenemende onrust in de samenleving. Deze week verscheen het rapport van DenkWerk over de nieuwe verzuiling tussen hoger opgeleiden en ‘de rest van Nederland’.

Ik zit zelf in een denktank met de top van het bedrijfsleven: over de kloof en tweedeling. Waar je soms nog moet uitleggen dat het bedrijfsleven niet de oplossing, maar ook onderdeel van het probleem is.

Rolmodel met ziel en zakelijkheid

In die zoektocht naar verbinding, naar een nieuw sociaal contract kan naar mijn stellige overtuiging ook een nieuwe, geëngageerde architectuur een rol spelen. Bijvoorbeeld door het #gebouwdgeluk van iedereen centraal te stellen. Door zelf na te gaan wat gebruikers, maar ook de eigen medewerkers eigenlijk nodig hebben en daarmee aan de slag te gaan. De menselijke maat is wat mij betreft niet langer een tekening van Leonardo da Vinci, maar een serieuze maat waarmee we de architectuur de maat kunnen nemen.

En in die opgave is het hart en vakmanschap van een bureau van LEVS onmisbaar als rolmodel van hoe het kan. Ik zie jullie met ziel en zakelijkheid werken. Wie de 30 jaar in 30 projecten op de website bekijkt ziet dat het ervan af spat.

Van het doorleefde vakmanschap en de dito frustratie over de uitvoering bij het aldoor vertraagde Bensdorp Bussum, tot het eenvoudige geluk van de bewoners in Filmwijk/Almere, LEVS’ oudste woningbouwproject. En de vrolijke, aardse schoonheid vol belofte van de school Tanduan Ibi. Ga het kijken, op de website, mensen. Lees het en geniet. En ruik, voel of proef naast de liefde ook het bloed, zweet en tranengehalte. Van een bureau dat ook doodleuk voor de Zuidas ontwerpt: geen onderscheid. Een bureau dat ook nog internationaal gaan ‘in het land van Lev’.

Dat vakmanschap en de zoektocht naar verbinding tussen mensen komt in LEVS samen. “De kwaliteit van de verbindingen is de sleutel tot iedere vorm van kwaliteit’ zei Charles Eames ooit. Het had het motto van dit bureau kunnen zijn. Altijd op zoek naar die sleutel.

Leeuw

En daarmee kom ik tot een afsluiting. Ik schetste al dat fietser Adriaan, de fietsers Wienke en mij nodigde om te spreken. Waarom? Zijn wij een geheim genootschap? Is LEVS eigenlijk een fietsmerk? Wordt binnenkort een fietsploeg opgericht, die een toertocht van Amsterdam naar Mali onderneemt? Voor de kenners: LEVS is de RIH onder de architectenbureaus.

Het zou in dit 30-jarige avontuur van dit wonderlijke bureau zomaar kunnen. LEVS heeft al veel doorzettingsvermogen getoond. LEV betekent ‘leeuw’ in het Russisch. Strijdvaardig dus! Ik mag hopen dat jullie er nog een fraaie tour de force van maken.

Nogmaals, dank voor jullie bijdragen aan het vak, aan de betekenis van architectuur voor de samenleving en ook aan de BNA.

Nogmaals gefeliciteerd en van harte aan jullie allen!

Let’s jazz!”