De Goeie Ontsnapping (Nordkapp-Malta 2018)

De Goeie Ontsnapping

In het fietsen wil je in de goeie vlucht of ontsnapping mee zitten. Om te winnen, uiteraard. Jaap en ik fietsen van de Noordkaap naar Malta zonder dat soort verlangens. Het is ‘slow biking’, soms stevig aanpoten hoor, maar wel met als doel om te genieten en met Het Goede Leven bezig te zijn. Die goeie vlucht of ontsnapping krijgt soms een akelige bijsmaak als je het over iets anders hebt: vluchtelingen.

Scheuring

Bij het begin van onze reis namen we ons voor ons te verdiepen in de vraag; wat is het hart van Europa? We spraken daarover af en toe met mensen die we tegenkwamen, fietsers of andere passanten. Maar de vraag van de ‘nieuwe Europeanen’ kwam onverwacht vanaf de eerste dag. Zelfs in Honningsväg bij de Noordkaap, maar ook in alle andere stadjes en vooral dorpjes boven de poolcirkel viel het op: het straatbeeld werd niet gekenmerkt door Vikingers, maar gekleurd door Afrikanen, Aziaten en Arabische wereldgenoten. Kwamen deze groepen hier boven de poolcirkel als gevolg van spreidingsbeleid of andere, meer nobele gedachten? Onder die poolcirkel werd het niet anders, behalve dat het aandeel autochtonen – dat begrip kan nog wel? – exponentieel toenam. De beelden blijven. Ik herinner me de slenterende groep jongens in Honningsvag, die al spelend  de kou van zich afschudden. De vrolijke familie van Indische (?) afkomst die ons probeerde te helpen aan een koffietentje, op weg naar Tynset. En ook de her en der soms doelloos, want werkeloos, slenterende jongeren, die ons, gepakte en gezakte fietsers, met enige verbazing aankeken. Pijnlijk. Oh ja, en die guitige fietsende Afrikaan in Denemarken, die even met ons opreed,, om het al snel op te geven. Verkeerde fiets. Het is een mengeling van aandoenlijke en aangrijpende taferelen. Dagelijks en gewoon. Maar iets zegt je dat hier de scheuring van Europa en de verscheurdheid van deze mensen dagelijks leven tekent.

Allogi

Als ik dit schrijf komt een jong, donker kind op een minifietsje met grote vaart over het terras van Bolzano (It) razen. Tussen tafels en obers door. En nu nog één, op een knalgroen, te klein fietsje. Ze spelen. Niemand zegt wat. Waarom ik dit allemaal schrijf? Omdat wij, als enorme bofkonten, de zorg voor Europa en wat er gebeurt in de wereld niet van ons af willen fietsen, maar als het ware laten meefietsen. We gingen niet dwars door de VS fietsen, vanwege Trump en praktische bezwaren. We fietsen door Europa op zoek naar ‘het hart van Europa’, maar zien te vaak dat het ritmestoornissen heeft. Ook al doen we ons best. Sommigen tenminste. Wat we ook zien zijn de manifestaties van ons soms hysterische, xenofobe gedrag. Mensen wegstoppen in oorden, waar je dood niet gevonden wil worden. Mensen parachuteren in moeilijke gebieden. Of, zoals vandaag, in de prachtige vallei van de Isarco, op weg naar Bolzano, een moderne ‘nederzetting’. In een haveloos stuk ingeklemd in een kloof stonden ‘allogi’ te branden in de zon. Dat waren, beter gezegd, gestapelde containers, met nummers erop, een hek eromheen en per blok op de hoeken airco’s achter gaas. Het was bloedheet, toen we er voorbij reden. De buitenkant is geen gidsfossiel voor goede of slechte bedoelingen. Maar het ziet er vaak niet uit.

Beschaving

En – al fietsend – realiseerde ik me dat we op weg zijn door Italië. Bella Italia. Een land dat prat gaat op zijn rol in de Europese beschaving. In dat land waar drie dagen geleden in de media ‘de jacht op de zwarte’ werd gehekeld, naar aanleiding van uitspraken van minister Salvini en tal van ‘incidenten’. Een en al lelijkheid. De somberte zou je in de benen slaan als je weet dat we Malta als einddoel hebben. Zeker als je ook al voorbij Bergen-Belsen bent gefietst. Malta dus. Ook daar is het een en ander aan de hand, to put it mildly. En dan heb ik het niet over de incidenten met Culturele Hoofdstad Valetta, of de vermoorde journaliste en de rol van de politiek.

Twijfel

Europa is cultuur, zegt een Amerikaanse vriend van mij altijd.  Je zou er aan gaan twijfelen. Al was het filosoof Ton Lemaire, die juist de twijfel als ware kenmerk van de Europeaan omschreef. To be or not to be. Maar juist al deze ervaringen en belevenissen met vluchtelingen en onze morele en fysiek zichtbare reactie erop, sterken mij in de overtuiging dat de agressie en ontkenning ‘een fase’ is. Misschien naïef, maar al fietsend door Europa weet je dat naïviteit dit fascinerende, schitterende werelddeel veel goeds heeft gebracht. Laat we hopen op een goeie ontsnapping van dit continent. Anders zijn er alleen maar verliezers. Aan ons zal het niet liggen. Malta, here we come!